OPV | News

Chạy Marathon Cường Độ Cao Có Thể Liên Quan Đến Nguy Cơ Tổn Thương Tiền Ung Thư Đại Tràng?

Một nghiên cứu tiền cứu quy mô nhỏ được trình bày tại ASCO 2025 cho thấy tỷ lệ tổn thương tuyến tiến triển (advanced adenomas – AAs) ở người chạy marathon và ultramarathon cao hơn so với dân số chung cùng độ tuổi.

Phát hiện ban đầu gây chú ý

Tại Hội nghị thường niên của Hiệp hội Ung thư Lâm sàng Hoa Kỳ (ASCO) 2025, nhóm nghiên cứu do TS Timothy L. Cannon, bác sĩ ung bướu tại Inova Schar Cancer Institute (Virginia, Hoa Kỳ), đã công bố một nghiên cứu tiền cứu đánh giá nguy cơ tổn thương tiền ung thư đại tràng ở các vận động viên chạy đường dài cường độ cao.

Nghiên cứu cho thấy 15% người tham gia có tổn thương tuyến tiến triển (advanced adenomas – AAs) – một tỷ lệ cao hơn đáng kể so với mức dự kiến ở nhóm dân số nguy cơ trung bình cùng độ tuổi.

Theo các tác giả, kết quả này đặt ra câu hỏi về việc có cần chiến lược tầm soát đại tràng – trực tràng tinh chỉnh hơn cho nhóm vận động viên sức bền hay không, đồng thời nhấn mạnh nhu cầu nghiên cứu sâu hơn về cơ chế bệnh sinh tiềm tàng.

Thiết kế nghiên cứu

Từ tháng 10/2022 đến tháng 12/2024, nhóm nghiên cứu tuyển chọn 100 người tham gia, độ tuổi 35–50, tất cả đều được chỉ định nội soi đại tràng toàn bộ.

Đặc điểm quần thể nghiên cứu:

Tuổi trung vị: 42,5
Giới tính: 55 nữ – 45 nam
Tiêu chuẩn sức bền:
- Hoàn thành ≥ 2 ultramarathon (≥ 50 km), hoặc
- ≥ 5 marathon chính thức (42,195 km)

Tiêu chí loại trừ bao gồm:

Bệnh viêm ruột (IBD)
Đa polyp tuyến gia đình (FAP)
Hội chứng Lynch (ung thư đại – trực tràng di truyền không polyp)

Tỷ lệ AAs kỳ vọng được so sánh với mức 1,2% ở người nguy cơ trung bình độ tuổi 40–49, dựa trên dữ liệu lịch sử. AAs được định nghĩa là:

Tổn thương > 10 mm, hoặc
Có ≥ 25% thành phần nhú – tuyến (tubulovillous), hoặc
Có loạn sản độ cao.

Kết quả chính

Gần 50% người tham gia có polyp đại tràng
15% (KTC 95%: 7,9–22,4%) có tổn thương tuyến tiến triển
Không phát hiện trường hợp ung thư đại tràng xâm lấn

Ngoài ra:

39 người có ít nhất một adenoma
Một số có ≥ 3 adenoma, nhưng không đạt tiêu chuẩn AAs

Tỷ lệ AAs này:

Cao hơn mức 4,5–6% ở người trưởng thành cuối độ tuổi 40 trong dân số chung
Thậm chí cao hơn tỷ lệ ~12% ở người Alaska Native, một nhóm có nguy cơ ung thư đại tràng cao đã được ghi nhận.

Chảy máu trực tràng sau chạy – dấu hiệu không nên xem nhẹ

Một phát hiện đáng chú ý khác là 30% người tham gia báo cáo có chảy máu trực tràng sau khi chạy, trong đó:

53% ở nhóm có AAs
22% ở nhóm không có AAs

TS Cannon nhấn mạnh:

“Mặc dù chảy máu trực tràng có liên quan có ý nghĩa thống kê với việc phát hiện tổn thương tuyến tiến triển, nhưng vẫn có nhiều bệnh nhân có AAs hoàn toàn không có triệu chứng chảy máu.”

Điều này cho thấy không thể sử dụng triệu chứng để loại trừ nguy cơ, và việc xem nhẹ chảy máu sau vận động cường độ cao có thể dẫn đến chẩn đoán muộn.

Giả thuyết cơ chế: thiếu máu ruột, viêm và tái tạo tế bào

Động lực nghiên cứu bắt nguồn từ trải nghiệm lâm sàng cá nhân của TS Cannon, khi ông gặp ba vận động viên sức bền cường độ cao bị ung thư đại tràng giai đoạn IV trước tuổi 40.

Một giả thuyết được đặt ra là “runner’s colitis” – tình trạng rối loạn tiêu hóa thường gặp ở người chạy đường dài, được cho là liên quan đến:

Giảm tưới máu hệ tạng (splanchnic circulation)
Stress cơ học
Thay đổi hệ vi sinh đường ruột

Theo TS Cannon:

“Khi chạy ở cự ly rất dài, máu bị chuyển hướng từ ruột sang cơ chi dưới. Thiếu máu ruột có thể xảy ra, dẫn đến viêm, tăng tốc độ thay mới tế bào và có thể tạo điều kiện cho đột biến.”

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng:

Đây mới chỉ là giả thuyết
Chưa có bằng chứng trực tiếp cho thấy thiếu máu ruột do vận động gây ung thư đại tràng

Vai trò tiềm tàng của chế độ ăn và yếu tố môi trường

Chế độ dinh dưỡng của vận động viên sức bền cũng được đặt ra như một yếu tố cần xem xét:

Tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến (gel năng lượng, thanh dinh dưỡng)
Uống nước thường xuyên từ chai nhựa
Gần 1/3 người tham gia là ăn chay hoặc thuần chay

Nhóm nghiên cứu đang lên kế hoạch khảo sát chi tiết hơn về chế độ ăn, cường độ luyện tập, vi sinh vật đường ruột và proteome mô đại tràng để làm rõ các yếu tố này.

Ý kiến thận trọng từ các chuyên gia độc lập

Các chuyên gia không tham gia nghiên cứu đều đánh giá kết quả là gợi ý nhưng chưa đủ mạnh để thay đổi thực hành lâm sàng.

GS Thomas F. Imperiale (Indiana University) chỉ ra một số hạn chế:

Nhóm so sánh là dữ liệu lịch sử 25 năm trước, không phải nhóm chứng đồng thời
Thiếu nhóm đối chứng là người vận động nhưng không chạy marathon
Chưa điều chỉnh đầy đủ các yếu tố gây nhiễu như:
- Tuổi, giới, chủng tộc
- Tiền sử gia đình ung thư đại tràng
- BMI, hút thuốc, rượu
- Chế độ ăn và các phơi nhiễm sớm

GS Hamed Khalili (Harvard Medical School) nhận định:

“Cỡ mẫu nhỏ và nhóm đối chứng lịch sử khiến khó xác định liệu khác biệt quan sát được là thật hay chỉ do sai số chọn mẫu.”

Hàm ý lâm sàng hiện tại

TS Cannon đưa ra thông điệp rõ ràng cho bác sĩ:

“Đừng mặc định rằng chảy máu sau chạy bộ là lành tính. Triệu chứng này cần được đánh giá nghiêm túc.”

Hiện tại:

Chưa có khuyến cáo tầm soát riêng cho vận động viên marathon
Nhưng chảy máu trực tràng, melena hoặc hematochezia sau vận động vẫn nên được chỉ định nội soi theo thực hành chuẩn

Các tác giả khẳng định: Nghiên cứu hiện tại chưa đủ mạnh để thay đổi guideline, nhưng là bước đầu quan trọng để đặt nền móng cho các nghiên cứu lớn hơn trong tương lai.

Kết luận

Nghiên cứu trình bày tại ASCO 2025 cho thấy tỷ lệ tổn thương tuyến tiến triển ở người chạy marathon và ultramarathon có thể cao hơn dân số chung, đặt ra câu hỏi mới về mối liên hệ giữa vận động sức bền cường độ cao và sức khỏe đại tràng.

Tuy nhiên, do hạn chế về cỡ mẫu và thiết kế, kết quả này cần được xác nhận bằng các nghiên cứu đối chứng, đa trung tâm, quy mô lớn hơn trước khi có thể dẫn đến thay đổi trong khuyến cáo tầm soát.

Trong thời gian chờ đợi, thông điệp quan trọng nhất vẫn là: không xem nhẹ triệu chứng tiêu hóa bất thường ở vận động viên sức bền, và tiếp cận chúng bằng cùng mức độ cảnh giác như ở các nhóm bệnh nhân khác.

Nguồn

Medscape