Bộ đôi miễn dịch trong mùa cảm lạnh, cúm và COVID-19
Khi thời tiết chuyển lạnh, hệ miễn dịch của chúng ta trở nên dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết. Những cơn cảm lạnh, cúm và đặc biệt là COVID-19 trong thời gian gần đây đang dần quay trở lại. Điều này đã nhấn mạnh vai trò sống còn của việc duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh. Trong số các vi chất dinh dưỡng, vitamin C và Kẽm được xem là hai chiến binh tuyến đầu, hỗ trợ phòng và rút ngắn thời gian mắc bệnh hiệu quả.
Vitamin C – "Lá chắn" chống lại cảm lạnh và cúm
Vitamin C là một chất chống oxy hóa tan trong nước, có vai trò quan trọng trong hoạt động của hệ miễn dịch. Nó giúp tăng cường hoạt động của tế bào lympho T, đại thực bào, tăng tính di động của bạch cầu và có thể hỗ trợ sản xuất kháng thể và interferon – những chất thiết yếu giúp chống lại virus. Đặc biệt, vitamin C không được tổng hợp tự nhiên trong cơ thể người, vì vậy việc bổ sung qua thực phẩm hoặc dạng uống là cần thiết.
Một tổng quan hệ thống và phân tích tổng hợp lớn từ 63 nghiên cứu đã cho thấy:
-Việc bổ sung vitamin C hàng ngày (từ 200 mg trở lên) đối với những người có mức độ vận động thể chất cao như vận động viên, quân nhân, hay người làm việc trong môi trường lạnh có thể giảm tới 50% nguy cơ mắc cảm lạnh.
-Khi sử dụng vitamin C để điều trị cảm lạnh (tức là bắt đầu dùng khi có triệu chứng), hiệu quả không rõ ràng. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy nếu bổ sung liều cao (8 g/ngày) trong 5 ngày liên tục và bắt đầu trong vòng 24 giờ đầu tiên, vitamin C có thể giúp rút ngắn đáng kể thời gian bệnh.
Kẽm – "Cửa chắn" bảo vệ niêm mạc hô hấp
Kẽm được mệnh danh là ‘khoáng chất miễn dịch’ là hoàn toàn có cơ sở khoa học. Nó tham gia vào hơn 300 phản ứng enzym, nhiều trong số đó liên quan trực tiếp đến miễn dịch. Từ việc kích hoạt, điều hòa, cho đến duy trì chức năng của các tế bào quan trọng như lympho T, đại thực bào và bạch cầu trung tính.
Kẽm là một vi chất khoáng cần thiết, hỗ trợ nhiều chức năng miễn dịch như duy trì tính toàn vẹn của hàng rào biểu mô, điều hòa hoạt động của tế bào miễn dịch bẩm sinh và thích nghi. Bổ sung đầy đủ mỗi ngày có thể giúp giảm số lần mắc cảm lạnh.
Điều đáng chú ý là thiếu Kẽm thường âm thầm, không biểu hiện rầm rộ như sốt hay đau, nhưng lại ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe – đặc biệt là hệ miễn dịch và hô hấp. Một số dấu hiệu cảnh báo thiếu Kẽm bao gồm:
-Dễ mắc cảm lạnh, ho, viêm họng kéo dài hoặc tái phát.
-Da khô, dễ viêm, móng tay yếu hoặc nổi đốm trắng.
-Rụng tóc, vết thương lâu lành.
-Biếng ăn, giảm vị giác, mệt mỏi, khó tập trung
-Ở trẻ em: hay ốm vặt, chậm lớn, chậm phát triển chiều cao và trí tuệ
Vitamin C cùng Kẽm – Hiệp lực mạnh mẽ trong hỗ trợ phòng COVID-19
Trong một nghiên cứu công bố năm 2022 trên Clinical and Translational Medicine, các nhà khoa học đã phân tích dữ liệu từ một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên mở (DORM trial), nhằm đánh giá tác động của vitamin C 500 mg/ngày, Kẽm nguyên tố 18 mg/ngày (khoảng Kẽm sulfate 80 mg/ngày) và kết hợp cả hai trong 42 ngày đối với khả năng tạo kháng thể sau nhiễm SARS-CoV-2.
Kết quả nổi bật:
-Nhóm dùng vitamin C + Kẽm có mức tăng cao nhất về kháng thể IgG kháng protein gai (spike protein) của SARS-CoV-2 so với các nhóm dùng đơn chất hoặc thuốc khác như Vitamin C, Ivermectin, Povidone-iodine hay Hydroxychloroquine.
-Tỷ lệ người chuyển từ âm tính sang dương tính với kháng thể trung hòa (neutralizing antibodies) sau 42 ngày cao nhất ở nhóm vitamin C + Kẽm, với tỷ lệ 46.7%, cao hơn nhiều so với các nhóm khác (vitamin C đơn thuần: 19.6%, Ivermectin: 20%, hydroxychloroquine: 30.8%). Kháng thể trung hòa có khả năng gắn trực tiếp vào virus, đặc biệt là những vùng quan trọng như protein gai (spike protein) của SARS-CoV-2, ngăn chặn virus xâm nhập vào tế bào của cơ thể.
-Mức Kẽm trong máu tăng lên có tương quan chặt với nồng độ kháng thể IgG kháng spike protein, cho thấy vai trò của Kẽm trong đáp ứng miễn dịch đặc hiệu.
-Ngoài ra, nhóm sử dụng vitamin C + Kẽm còn có tỷ lệ tế bào B chuyển dạng sớm (transitional B cells) cao hơn. Khi tỷ lệ tế bào B này cao hơn, điều đó có nghĩa là hệ miễn dịch đang hoạt động tốt, chuẩn bị tạo ra nhiều kháng thể hơn.
-Đồng thời, các tế bào T không mang CD4/CD8 (double-negative T cells) cũng tăng ở những người chuyển đổi sang có kháng thể trung hòa. Đây cũng là nhóm tế bào T đặc biệt có liên quan đến phản ứng miễn dịch trong các nghiên cứu COVID-19 trước đó.
Vậy chúng ta nên bổ sung vitamin C và Kẽm thế nào?
Vitamin C:
-Nhu cầu khuyến nghị hàng ngày cho người lớn khoảng 75-90 mg/ngày (tùy độ tuổi và giới tính). Việt Nam có truyền thống ăn nhiều rau quả tươi giàu vitamin C. Tuy nhiên trong thực tế, nhiều người Việt vẫn thiếu hụt vitamin C do chế độ ăn uống không đa dạng hoặc thói quen sinh hoạt.
-Liều dùng lên đến 200 mg/ngày được xem là an toàn và thường dùng trong các thực phẩm bảo vệ sức khỏe để tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa. Người hút thuốc lá có nhu cầu cao hơn người thường 35 mg mỗi ngày.
-Nguồn thực phẩm giàu vitamin C: Cam, chanh, bưởi, ớt chuông, bông cải xanh, dâu tây…Để đạt 200 mg Vitamin C mỗi ngày cần 1 quả cam 70 mg, 100 g dâu tây, 100 g súp lơ xanh. Nếu chế độ ăn hàng ngày không cung cấp đủ lượng vitamin C cần thiết, cơ thể có thể bị thiếu hụt vi chất quan trọng này. Trong trường hợp đó, việc bổ sung từ viên ngậm là một lựa chọn tiện lợi và hiệu quả.
Kẽm (Zn):
-Lượng Kẽm khuyến cáo mỗi ngày cho trẻ em từ 9 tuổi trở lên là từ 8 đến12 mg Kẽm nguyên tố. Nhu cầu ở nam cao hơn một chút.
-Liều 4 mg Zn nguyên tố/ngày là mức thấp và an toàn, phù hợp để bổ sung hỗ trợ miễn dịch hoặc trong các sản phẩm bổ sung.
-Dùng quá nhiều Kẽm (liều Kẽm nguyên tố > 40 mg/ngày) trong thời gian dài có thể gây thiếu đồng và các tác dụng phụ khác, nên cần tuân thủ liều khuyến nghị.
-Nguồn thực phẩm giàu Kẽm: Hải sản (đặc biệt là hàu), thịt đỏ, các loại đậu, hạt, ngũ cốc nguyên hạt..
Khuyến nghị:
-Nên bổ sung vitamin C và Kẽm thông qua chế độ ăn lành mạnh. Có thể dùng thực phẩm bảo vệ sức khỏe kết hợp với chế độ ăn đa dạng để đạt hiệu quả mong muốn.
-Trong giai đoạn cấp tính hoặc có triệu chứng, có thể cân nhắc dùng thực phẩm chức năng chứa vitamin C liều cao (1g/ngày) và muối Kẽm (30-80 mg/ngày), duy trì ít nhất 5 ngày để hỗ trợ miễn dịch.
-Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ nếu đang dùng thuốc hoặc có bệnh lý mạn tính.
Kết luận
Vitamin C và Kẽm không chỉ là hai vi chất quen thuộc mà còn là cặp đôi "bảo hộ" cho hệ miễn dịch, đặc biệt trong giai đoạn mùa đông, dịch bệnh bùng phát hoặc khi cơ thể bị suy yếu. Dù không thể thay thế vaccine hay thuốc điều trị, việc bổ sung đầy đủ hai chất này – đúng lúc, đúng liều – có thể giúp rút ngắn thời gian bệnh, giảm triệu chứng và tăng cường khả năng chống chọi của cơ thể với virus.
Nguồn
1. Morales-Núñez. (2021). Overview of Neutralizing Antibodies and Their Potential in COVID-19. Vaccines, 9(12), 1376. https://doi.org/10.3390/vaccines9121376
2. Zinc and vitamin C intake increases spike and neutralising antibody production following SARS-CoV-2 infection https://doi.org/10.1002/ctm2.731
3. Vitamin C in the Prevention and Treatment of the Common Cold- DOI: 10.1177/1559827616629092.
4. Rao, G., & Rowland, K. (2011). PURLs: Zinc for the common cold--not if, but when. The Journal of family practice, 60(11), 669–671.
Bài viết liên quan
